Наша першае падарожжа ў новым годзе ў рамках праекта «Краіна» – у Гарадок на Віцебшчыне. Ужо ад адной назвы гэтага невялікага населенага пункта вее ўтульнасцю. Цікавы тапонім і мясцовая рака – Гараджанка. А ад назвы возера – Лугавое – пахне кветкамі, і хочацца як найхутчэй патрапіць з зімы ў лета. Таму што ўзімку ў Гарадку вельмі ха-а-а-лодна, бр-р! Халадней, чым дзе, у гэтых краях і ў іншы час года: тут беларускі «паўночны полюс». Але пра гэта крыху пазней – у нашых традыцыйных пяці прычынах.
Скульптура закаханых у двары жылых дамоў у цэнтры Гарадка.Населены пункт упершыню згадваецца у 1128 годзе – у нагоды ваеннага паходу кіеўскага князя Мсціслава Уладзіміравіча ў Полацкую зямлю. У летапісах другой паловы XIII стагоддзя згадваецца як «Гарадок каля Полацка». На карце 1613 года адзначаны як мястэчка Віцебскага ваяводства Вялікага княства Літоўскага. У XVII стагоддзі на правым беразе ракі Гаражанкі пабудавалі бастыённы замак з пяццю абарончымі вежамі і ровам.
Журналісты TUT.BY ўжо распавялі аб 23 гарадах Беларусі. Фотарэпартажы з пяццю прычынамі пабываць у іх – у проекте «Страна».
Прычына першая. Музей з «Пагоняй» і унікальныя традыцыі
Каля цэнтральнай плошчы знаходзіцца адно з самых прыгожых будынкаў у Гарадку – раённы краязнаўчы музей. На вежцы – флюгер з «Пагоняй».
У фондзе музея – каля 45 тысяч прадметаў. Тут вельмі багатая этнаграфічная калекцыя, экспазіцыі, якія распавядаюць аб прыродзе, гісторыі, людзях гэтага рэгіёну Віцебшчыны.
Сярод экспанатаў ёсць і незвычайныя «падарункі» Гарадоцкай зямлі – каменныя фаласы.
Большую частку – 16 асобнікаў – ў 1990 годзе установе культуры перадаў педагог і краязнаўца Барыс Гордзін з вёскі Бычыхі. Пазней калекцыя папоўнілася яшчэ трыма экспанатамі, якія ў музей прынеслі жыхары райцэнтра. Людзі знаходзілі іх на сваіх гародах.
В Городокском районе находят каменные фаллосы. Ученые спорят об их происхождении
А яшчэ Гарадок здзіўляе талентамі сваіх жыхароў. Мясцовае ажурнае ткацтва «Кісея» уваходзіць у спіс нематэрыяльнай культурнай спадчыны Беларусі. Асаблівасць гэтых ручнікоў, абрусаў – ў разрэджанай структуры. Вырабы ткуць з адбеленыя ільняных нітак, а іх краі ўпрыгожваюць карункамі, звязанымі кручком.
У Гарадоцкім Доме рамёстваў працуе майстэрня, дзе можна пазнаёміцца з гісторыяй ажурнага ткацтва і вывучыць працэс.
Майстар Марына Гушча сёння асноўная захавальніца старадаўняй традыцыі ажурнага ткацтва. Фота: livingheritage.by
І яшчэ адным унікальным абрадам слаўны гэты край. У Гарадоцкім раёне з даўніх часоў існуе гульня «Пахаванне дзеда». Гэта народная пародыя на цяперашні развітанне з памерлым. Адбываецца рытуал заўсёды ў першы дзень Масленіцы.
«Пахаванне дзеда». Як TUT.BY пабываў на эратычна-жартоўных хаўтурах
Збіраюцца вяскоўцы, у асноўным пажылыя жанчыны, і весяляцца. Калі ў іншых месцах на Масленіцу спальваюць пудзіла зімы, то на Гарадоччыне «хаваюць» ляльку ў рост чалавека, якая сімвалізуе міфалагічнага дзеда-продка. Яго «пахаванні» – і ёсць сустрэча вясны.
Прычына другая. Канстанцін Вераніцын і «Гарадоцкі Парнас»
Адзін з самых вядомых ураджэнцаў гэтага краю – Канстанцін Вераніцын, паэт, аўтар самага папулярнага ў XIX стагоддзі беларускага творы – сатырычнай паэмы «Тарас на Парнасе». Ён нарадзіўся ў вёсцы Астраўляны.
Мова паэмы пра «палясоўшчыка» (лесніка) Тараса – жывы віцебскі дыялект таго часу. Многія памятаюць са школьнай лавы пачатак яго прыгод: на паляванні Тарас праваліўся ў нару і трапіў у іншы свет, на Парнас. Там ён сустрэўся з антычнымі багамі і пісьменніцкай элітай.
Ці знаў хто з вас, браткі, Тараса,
Што палясоўшчыкам служыў?
На Пуцявішчы, у Панаса,
Ён там ля лазні блізка жыў.
Што ж, чалавек ён быў рахманы,
Гарэлкі ў губы ён ня браў,
Затое ў ласцы быў у пана —
Яго пан дужа шанаваў.
Любіла тож Тараса й паня,
І войт ні разу не збрахаў,
Затое ж ён балота з рання
Да цёмнай ночы пільнаваў.
Чуць золак — стрэльбу ён за плечы,
Заткне сякеру за паяс, —
Заўсёды ходзіць бор сцярэгчы
Ды птушак біць з ружжа Тарас.
Хадзіў ці многа ён, ці мала,
Ды толькі нешта адзін раз
Бяда ў бары яго спаткала…
Во як казаў нам сам Тарас.
У Гарадку, каля краязнаўчага музея, ўстаноўлены памятныя знакі, прысвечаныя паэме і яе аўтара.
Валун з памятнай дошкай у гонар паэмы «Тарас на Парнасе». Фота: ВікіпэдыяЗ 2008 года ў райцэнтры праводзіцца свята народнай творчасці, беларускай паэзіі і фальклору «Гарадоцкі Парнас» у гонар Кастуся Вераніцына – звычайна ў першых днях чэрвеня.
У скверы каля будынка райвыканкама знаходзіцца скульптура, прысвечаная паэме «Тарас на Парнасе». Помнік уяўляе сабой адкрытую кнігу, на фоне якой стаіць вясёлы ляснік. Каля яго ног сядзіць кранальная вавёрачка. Дарэчы, усталявалі скульптуру толькі со второй попытки.
Прычына трэцяя. Старая паштовая станцыя і забудова
У 2014 годзе Гарадок павінен быў прыняць 19-я па ліку рэспубліканскія «Дажынкі». Райцэнтр пачалі прыводзіць у парадак ледзь не за год да свята, чыноўнікі далі загад, каб будаўнікі працавалі «разумна, талкова, эфектыўна і танна». Пры гэтым мясцовыя ўлады не хавалі: «Горад цяжкі – тут ніхто сто гадоў нічога не рабіў». Праца кіпела!
Городок восемь месяцев живет в строительном аврале: как райцентр готовят к «Дажынкам»
Потым прэзідэнт адмяніў правядзенне фестывалю ў маленькіх населеных пунктах краіны. Гарадоцкія «Дажынкі» з рэспубліканскіх зразумела перафарматаваліся ў рэгіянальныя. Але падрыхтоўка да свята дакладна пайшла райцэнтру на карысць: ён непазнавальна папрыгажэў. Цяпер гэта ахайны, дагледжаны, прыемны воку гарадок.
У цэнтры Гарадка, каля галоўнай плошчы, захавалася забудова канца XIX – пачатку XX стагоддзяў. Помнікі архітэктуры таксама адрэстаўравалі да “Дажынак”. Прыгожы аднапавярховы дом з аптэкай – адзін з самых старых у горадзе.
У Гарадку тры храма: Благавешчанскі касцёл і дзве праваслаўныя святыні – Траецкая царква і храм у гонар апостала Андрэя Першазванага.
Пад Свята-Андрэеўскі храм аддалі гістарычны будынак – былую паштовую станцыю (сярэдзіна XIX стагоддзя). З умовай, што новыя гаспадары захаваюць аблічча помніка архітэктуры.
Раней на паштовых станцыях паштальёны і вандроўцы мянялі коней. У Беларусі засталося 37 такіх помнікаў. Яны пабудаваныя ў 1840-1860-я гады па тыпавым праекце. Цікавы аповяд пра гэтыя збудаванні – тут.
Пра лёс станцыі ў Гарадку ўжо ў паслярэвалюцыйныя час нам распавяла служительница царкоўнай лаўкі:
– Да вайны ў гэтым будынку была машынна-трактарная майстэрня, потым – жыллё, чатыры кватэры, у іх жылі работнікі рамзавода. Гадоў 10 таму будынак аддалі праваслаўнай епархіі. Пачалі рабіць рамонт – паступова, як атрымлівалася па фінансах. Адрамантавалі частку будынка, тут цяпер ідуць службы. У мінулым годзе паставілі купал. Справа ад уваходу зрабілі прыбудову, там будзе алтар.
Былая паштовая станцыя. Зараз храм.Падобная станцыя, таксама помнік архітэктуры першай паловы XIX стагоддзя, захавалася ў вёсцы Кузьміно Гарадоцкага раёна. Яе адрэстаўравалі і адкрылі тут прыдарожную гасцініцу.
Гарадок запомніцца вам сваім рэльефам: тут часта ідзеш то ў горку, то з яе. Асабліва гэта адчуваецца на Невельскай шашы, на мосце праз Гараджанкі.
Прычына чацвёртая. Наш «паўночны полюс»
Зберацеся ў Гарадок – апраніцеся цяплей. Зіма на Віцебшчыне, а асабліва на Гарадоччыне, доўгая, суровая, надвор’е капрызная – калі ў іншых абласцях ужо цвітуць кветкі і ідзе пасяўная, тут яшчэ ляжыць снег.
У Гарадоцкім раёне знаходзіцца і беларускі «паўночны полюс» – гарадскі пасёлак Езярышча. Гэта галоўны рэкардсмен ў зводках надвор’я. Тут фіксуюць самыя моцныя маразы і снегапады, самыя халодныя восеньскія ночы.
Белорусский «северный полюс». TUT.BY побывал в самом холодном месте страны
Чаму тут халадней за ўсё, сіноптыкі тлумачаць проста: Гарадоцкі раён знаходзіцца на паўночным усходзе краіны і звычайна першым сустракае халоднае арктычнае паветра. Праз двое-трое сутак ён выхолаживается максімальна, таму і тэмпературы ў гэтых месцах самыя нізкія.
Змёрзлая рака Обаль ў Езярышчы.Мясцовыя старажылы ўспамінаюць, што іншыя зімы выдаваліся такімі сцюдзёнымі, што птушкі на дрэвах каля дома сядзелі не зварухнуўшыся. Да іх нават можна было дакрануцца! Бедныя пічугі не ляцелі, толькі пераступалі з лапкі на лапку.
Пагаворваюць, што назіралі тут і зусім ужо незвычайнае для нашых шырот з’яву – паўночнае ззянне.
Дарэчы, навакольныя вёскі маюць «зімовыя» назвы: Мехавое, Дражакі, Марозава, Студзёнка …
Городокчане, нягледзячы на тое што жывуць у суровым краі, – людзі ветлівыя, багатыя на таленты і шчодрыя на сардэчную цеплыню. Таму ў Гарадок прыязджаць заўсёды прыемна.
Вось, напрыклад, Ала Пашук ператварыла свой двор у сапраўдную калядную казку. На сценах дома – арыгінальныя вяночкі, гірлянды, ілюмінацыя. На падваконніках прымасціліся мілыя снегавікі і ялінкі.Святочна ўпрыгожыла гаспадыня і тую ў двары, распавядае мясцовая газета.
Прычына пятая. Лыжаролерная траса
На ўскрайку Гарадка знаходзіцца ўрочышчы Вераб’ёвы горы. У гэтым маляўнічым месцы з азёрамі і лесам пабудавалі лыжаролерную трасу еўрапейскага ўзроўню. Спецыялісты кажуць, што яна не горш, чым у Раўбічах.
Максімальная працягласць аднаго круга трасы – 7,5 км, шырыня палатна – 9 м, найбольшы перапад вышынь складае 28 м. Колькасць уздымаў і спускаў на розных дыстанцыях вар’іруецца.
Гарадокская траса прызначана як для рэгіянальных, так і для міжнародных спаборніцтваў.
Турыстам
У Гарадоцкім раёне шмат старажытных гарадзішчаў і курганных могільнікаў. Недалёка ад вёскі Дуброўка знаходзіцца помнік археалогіі – каменныя крыжы XIV-XVII стагоддзяў. У пасёлку Езярышча – замчышча гэтага ж перыяду. А ў вёсцы Рамні – касцёл канца XIX стагоддзя, у Паташні Мяжанскага сельсавета – латышскі малітоўны дом, у Кабішча – унікальная царква. Спіс усіх славутасцяў рэгіёну – па спасылцы.
Адно з горадаўтваральных прадпрыемстваў – птушкафабрыка. Будзеце тут, зайдзіце ў яе фірмовы краму і купіце мясцовую навінку – індычку.
От птенца с «эффектом мамки» до 7-килограммовой туши. Как в Городке выращивают индейку к Рождеству
У Гарадок лёгка дабрацца на аўтобусе, маршрутцы і цягніку – гэты горад знаходзіцца паблізу буйных магістраляў. Ад Віцебска рукой падаць, усяго 30 км. Пераначаваць можна ў гатэлі ў «Спартыўным мястэчку». Паабедаць – у ресторане и кафе.
Чытаць цалкам: https://news.tut.by